Thuốc – Thực phẩm chức năng tăng cường miễn dịch

Thuốc – Thực phẩm chức năng tăng cường miễn dịch

Miễn dịch là hệ thống phòng thủ tự nhiên của cơ thể, là khả năng phản ứng của cơ thể chống lại tác nhân gây bệnh. Hệ miễn dịch có khả năng tự phân biệt các thành phần thuộc về vật chủ với các yếu tố lạ, sau đó thực hiện các chức năng ức chế, loại bỏ khỏi cơ thể các phân tử và tế bào tiềm tàng nguy hiểm. Hệ miễn dịch cũng có khả năng nhận biết được các tế bào gốc nội sinh phát triển bất thường và kịp thời ngăn cản sự tăng sinh hoặc tiêu diệt các tế bào đó.

Phân loại hệ miễn dịch trong cơ thể

Miễn dịch không đặc hiệu

Miễn dịch không đặc hiệu còn được gọi là miễn dịch tự nhiên hoặc miễn dịch bẩm sinh. Đúng như tên gọi, loại miễn dịch này xuất hiện một cách tự nhiên, bẩm sinh, được di truyền qua các đời. Ngay từ lúc con người còn là bào thai, khả năng miễn dịch này đã tồn tại và thực hiện nhiệm vụ của mình. Miễn dịch tự nhiên bảo vệ cơ thể khỏi các yếu tố lạ xâm nhập bằng các cơ chế vật lý, hóa học và sinh học nhằm ngăn chặn cơ thể khỏi sự tấn công từ môi trường phức tạp bên ngoài.

Miễn dịch đặc hiệu

Miễn dịch đặc hiệu là là loại miễn dịch không có sẵn trong cơ thể mà được thu nhận trong quá trình con người nhiễm mầm bệnh hoặc được tiêm vacxin. Hoạt động miễn dịch này chỉ phát huy khả năng với một loại bệnh nhất định, ví dụ như vacxin viêm gan B chỉ có tác dụng phòng ngừa bệnh viêm gan B, người từng mắc bệnh đậu mùa sinh ra khả năng miễn dịch với virus đậu mùa, chính vì vậy nên mới gọi là miễn dịch đặc hiệu. Miễn dịch đặc hiệu cần phải có thời gian để đáp ứng với một vi sinh vật xâm nhập.

Hai hệ thống miễn dịch này tồn tại đồng thời trong cơ thể, cùng thực hiện chức năng bảo vệ cơ thể khỏi sự tấn công của các yếu tố gây bệnh. Dù thực hiện các chức năng khác biệt nhưng các yếu tố miễn dịch này vẫn có sự tác động, tương tác qua lại với nhau.

Khả năng miễn dịch ảnh hưởng đến sức khỏe cơ thể và ngược lại, đáp ứng miễn dịch có thể do già yếu, dinh dưỡng kém, bệnh tật… mà bị suy giảm, để sức đề kháng phục hồi, cơ thể cần bổ sung các loại thuốc, thực phẩm chức năng tăng cường miễn dịch.

Thuốc - Thực phẩm chức năng tăng cường miễn dịch

Thuốc – thực phẩm chức năng tăng cường miễn dịch

Chủ động tạo ra miễn dịch với vacxin

Vacxin là một biện pháp tạo miễn dịch chủ động, nhằm ngăn ngừa các bệnh lý nguy hiểm, các bệnh này khi mắc thường không có khả năng chữa khỏi hoặc dẫn tới những biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong. Tiêm vacxin làm giảm gần như tối đa nguy cơ nhiễm virus, vi khuẩn gây bệnh, kháng thể từ vacxin trở thành một phần của hệ miễn dịch tự nhiên. Điều đó hình thành nên khả năng miễn dịch với từng loại tác nhân tương ứng với từng loại vacxin cụ thể một cách an toàn. Vai trò của vacxin là rất quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe bằng cách tạo ra khả năng miễn dịch.

Thuốc – Thực phẩm tăng cường miễn dịch

Thuốc tăng cường miễn dịch chủ yếu hoạt động theo cơ chế tăng khả năng của các chức năng có sẵn trong cơ thể, làm hoạt hóa các cytokine, interleukin khiến tế bào miễn dịch sản sinh ra nhiều kháng thể hơn, từ đó tăng đáp ứng miễn dịch.

Interferon

Interferon là một nhóm các protein tự nhiên được sản xuất bởi các tế bào của hệ miễn dịch, có thể coi interferon là cửa ngõ miễn dịch, lớp phòng vệ ngoài cùng của cơ thể chống lại virus và sự phát triển bất thường của tế bào. Chúng giúp điều tiết miễn dịch bằng cách tăng hoạt tính đại thực bào, tăng tính độc hại tế bào đặc thù của tế bào miễn dịch đối với các tế bào đích và chống virus, chống ung thư. Cách thức bảo vệ của các interferon là ngăn virus sao chép, nhân đôi, ức chế tăng sinh tế bào.

Hiện nay đã nghiên cứu thành công các interferon sinh tổng hợp có khả năng tương tự interferon tự nhiên, điều trị viêm gan B mạn, viêm gan C mạn, điều trị bệnh bạch cầu mạn dòng tủy, bệnh đa u tủy xương….

Các vitamin

  • Vitamin A giúp giữ các tế bào miễn dịch phát triển ổn định và lành mạnh, vitamin A ảnh hưởng rất lớn đến tính toàn vẹn biểu mô. Nguồn cung vitamin trong đời sống rất dồi dào, từ gan động vật đến các loại củ quả như cà rốt, khoai lang.
  • Vitamin B, trong các vitamin nhóm B, vai trò folat và pyridoxin đáng chú ý hơn cả. Thiếu folat làm chậm sự tổng hợp của các tế bào tham gia vào các cơ chế miễn dịch.

Vitamin B được tìm thấy trong một số thực phẩm như ngũ cốc nguyên hạt, bí, ớt chuông, bông cải xanh, cải xoăn, cà chua, cá ngừ và cá hồi.

  • Vitamin C hỗ trợ sản xuất interferon, cần thiết cho các tế bào miễn dịch T và bạch cầu. Từ đó làm tăng chức năng của hệ miễn dịch. Các loại trái cây có múi như cam và bưởi là nguồn cung cấp vitamin C quen thuộc, ngoài ra còn có ớt đỏ, ớt xanh và cải brussels (cải bixen) cũng rất giàu loại vitamin này.
  • Vitamin E là 1 chất chống oxy hóa. Nó có 1 vài trò quan trọng trong việc bảo vệ tuyến ức, nó cũng sản xuất ra tế bào T chống lại bệnh và giữ cho các tế bào bạch cầu lưu thông an toàn không bị tổn thương.

Một số nguyên tố vi lượng

Các nguyên tố vi lượng, đúng như tên gọi thì chúng chiếm một phần rất nhỏ trong cơ thể, tuy nhiên lại vô cùng quan trọng, đặc biệt là chúng có vai trò thiết yếu trong hệ miễn dịch.

Chẳng hạn như nguyên tố kẽm, chỉ chiếm khoảng 2-3g trọng lượng cơ thể, nhưng lại là thành phần của 80 loại enzyme, ảnh hưởng rất lớn đến sự tăng trưởng cùng sự đáp ứng miễn dịch. Kẽm điều hòa chức năng nội tiết tố của tuyến yên, sinh dục, giáp trạng, giúp cơ thể phản ứng linh hoạt với các tác động bên ngoài.

Thiếu kẽm trong giai đoạn phát triển sẽ khiến cơ thể còi cọc, sức đề kháng kém, dễ bị bệnh. Nguồn bổ sung kẽm có thể là thực phẩm như hàu, gia cầm, thịt đỏ, đậu, ngũ cốc và hạt, ngoài ra còn các các loại thuốc đặc hiệu khác. 

Một vi chất khác tham gia vào nhiều quá trình sinh học là selen, trong tác động nhiều đến hệ miễn dịch là quá trình điều khiển tổng hợp globulin miễn dịch, chống  gốc tự do. Thiếu selen sẽ suy giảm miễn dịch, dễ bị bệnh.

Men vi sinh

Lợi khuẩn trong men vi sinh đường ruột còn có khả năng sản xuất ra một số enzyme và vitamin nội sinh. Nhờ đó, đường ruột trở nên lành mạnh để thực hiện tốt chức năng tiêu hóa và hấp thụ thức ăn. Chính vì vậy, men vi sinh còn biết đến với vai trò nâng cao sức đề kháng và tăng cường chức năng cho đường ruột. 

Men vi sinh được dùng để điều trị các trường hợp rối loạn tiêu hóa, suy giảm chức năng đường ruột. Điều tuyệt vời của men vi sinh là có thể được sử dụng ngay cả khi cơ thể khỏe mạnh, người dùng vẫn nhận được đầy đủ những lợi ích từ lượng bổ sung này, nhờ đó tăng cường sức khỏe, tăng chất lượng cuộc sống.

Lactobacillus, Bacillus, StreptococcusBifidobacterium đã được con người khai thác, ứng dụng trong hàng thế kỷ, chúng là hai nhóm vi khuẩn được dùng phổ biến nhất để sản xuất men vi sinh. Ngoài ra các nhà khoa học đang nghiên cứu, sản xuất lợi khuẩn từ một số đối tượng tiềm năng khác như nấm men, Saccharomyces boulardii và một số trực khuẩn.

Men vi sinh có thể được bổ sung trong chế độ ăn uống hàng ngày qua một số loại thực phẩm lên men như sữa chua, đậu nành ủ, kim chi,… Đặc điểm của cách bổ sung này là đảm bảo an toàn, không phải dạng thuốc nên mang tính tự nhiên đối với cơ thể con người. Tuy nhiên, nếu qua đường thực phẩm tự nhiên thì số lượng men vi sinh không phải lúc nào cũng đảm bảo nhu cầu của cơ thể, nhược điểm này lại chính là một trong những lợi thế của việc bổ sung các sản phẩm men vi sinh dưới dạng thuốc hay thực phẩm bổ sung. 

Sản phẩm cung cấp men vi sinh có nồng độ cao hơn rất nhiều nguồn thực phẩm, đã được pha chế đúng cách, dễ bảo quản và có thời hạn sử dụng lâu hơn. Trong sản xuất, các chủng vi khuẩn trên được làm bất hoạt, đông khô và bào chế dưới dạng viên nang, viên nén, bột hoặc hỗn dịch uống. Khi vào trong cơ thể, các vi khuẩn sẽ trở thành dạng hoạt động, và phát huy tác dụng tại đường ruột.

Dược thảo có tác dụng tăng cường miễn dịch:

Các dược thảo như tỏi, hành, kinh giới thường có mặt trong các bài thuốc dân gian giúp trị các bệnh thời tiết như cảm cúm, sốt rất hiệu quả. Xét theo góc độ khoa học thì tác dụng đó là nhờ trong các dược thảo này rất giàu chất flavonoid, giúp ngăn ngừa sự phát triển của các siêu vi trong cơ thể và sự tạo các gốc tự do.

Đặc biệt tỏi còn được chứng minh là có tác dụng tăng số lượng tế bào miễn dịch T- killer tự nhiên. Kinh giới dùng làm chất chống dị ứng.

Dùng thuốc – thực phẩm chức năng tăng cường miễn dịch như thế nào?

Chỉ qua bằng nguồn thực phẩm như: rau xanh, hoa quả… là ta đã có thể bổ sung đầy đủ các loại vitamin và nguyên tố vi lượng cần thiết cho cơ thể, gần như không có một giới hạn cụ thể nào cho việc sử dụng các thực phẩm này. Tuy nhiên, người mắc bệnh mạn tính, người cao tuổi hay trẻ nhỏ là các đối tượng có hệ miễn dịch kém cần bổ sung định kỳ thêm các sản phẩm tăng cường miễn dịch bằng đường uống như: men vi sinh, vitamin và khoáng chất và các sản phẩm khác…

Đặc biết đối với các interferon, chỉ được dùng khi đã có các dấu hiệu lâm sàng, tức là khi virus đã tăng sinh trong cơ thể.  Không được dùng khi cơ thể đã có đủ miễn dịch tự nhiên và virut không có dấu hiệu hoạt động.     

Những thông tin cung cấp trong bài viết đều dựa trên các nghiên cứu khoa học, có độ tin cậy cao, tuy nhiên tất cả vẫn chỉ mang tính chất tham khảo, không thể thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.