BÌNH VÔI – VỊ THUỐC AN THẦN HIỆU QUẢ

BÌNH VÔI – VỊ THUỐC AN THẦN HIỆU QUẢ

Cùng với hoa tam thất, nụ tam thất, lạc tiên, xạ đen, Bình vôi được biết đến là vị thuốc quý có tác dụng an thần, chữa bệnh mất ngủ khá hiệu quả, được dân gian ứng dụng trong các bài thuốc từ bao đời nay.

Giới thiệu về cây Bình vôi

Hình thái

Các đề tài nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ

Ảnh minh họa: Hình thái cây Bình vôi

Bình vôi có tên khoa học là Stephania glabra thuộc họ Tiết dê Menispermaceae. Trong dân gian cây còn tên gọi khác là củ một, củ mối trôn, ngải tượng, tử nhiên.

Cây bình vôi là dạng cây dây leo, chỉ có một đoạn thân giáp với mặt đất phình to ra (nhiều người nghĩ đây là củ của cây, nhưng không phải mà là thân). Lưu ý, ta tránh nhầm lẫn với củ gà ấp, đây là 2 loại cây hoàn toàn khác nhau. Lá bình vôi hình trái tim, mọc so le. Hoa nhỏ, màu xanh nhạt. Quả hình cầu, chín màu đỏ, hạt hình móng ngựa.

Bộ phận dùng làm dược liệu là phần rễ phình ra đã cạo bỏ vỏ nâu đen ở ngoài. Theo Y học cổ truyền, Bình vôi có thể thu hái quanh năm (thường người ta đi thu hái vào khoảng thời gian tháng 2-3 và tháng 11-12), đào lấy củ, rửa sạch, cạo bỏ vỏ đen, thái mỏng, phơi hay sấy khô. Vì củ bình vôi mọng nước, nên khi phơi khô 5kg tươi mới được 1kg dược liệu khô. Củ bình vôi là phần rễ phình to của cây Bình vôi. Cây có tên Bình vôi vì phần thân phình to của cây có hình dáng rất giống bình đựng vôi mà xưa thường dùng để tôi vôi ăn trầu.

Phân bố

Cây mọc hoang ở những vùng núi đá vôi thuộc nước ta, đặc biệt phát triển ở một số tỉnh Hòa Bình, Ninh Bình, Quảng Ninh, Lạng Sơn, Thanh Hóa. Trên thế giới, Bình vôi xuất hiện chủ yếu ở các nước châu Á như Ấn Độ, bán đảo Đông Nam Á, Trung Quốc…

Bình vôi là cây ưa sáng, khi còn nhỏ cây có thể chịu bóng râm  thường mọc trong các quần thể cây bụi và dây leo nhỏ ở rừng núi đá vôi thuộc vùng thời tiết ẩm. Độ cao phân bố phổ biến của Bình vôi Việt Nam từ vài chục đến vài trăm mét.

Các công dụng của Bình vôi ứng dụng trong y học

Theo các bài thuốc Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền dược liệu có vị đắng, hơi ngọt, tính bình; quy kinh vào hai kinh can, tỳ. Dược liệu có công năng là An thần, tuyên phế. Được ứng dụng vào các vài thuốc nhằm Chủ trị các chứng Mất ngủ, sốt nóng, nhức đầu, đau dạ dày, ho nhiều đờm, hen suyễn khó thở. Ngoài ra, Bình vôi còn cho thấy tác dụng giảm cơn co rõ rệt trên nhu động tràng vị, ruột, chữa các trường hợp bị tăng nhu động ruột; tác dụng giãn mạch, hạ huyết áp. Cách dùng, liều lượng ngày dùng từ 3 g đến 6 g đối với người lớn, dạng thuốc sắc, thuốc bột hoặc rượu thuốc.

Một số bài thuốc có vị dược liệu Bình vôi:

  • Trị mất ngủ:

Cách 1: Ngâm rượu củ bình vôi để uống mỗi ngày cũng tốt cho sức khỏe. Cách ngâm rượu: cứ lấy 1 phần bột thì lại lấy tương ứng với 5 hoặc 10 phần rượu, mỗi ngày mọi người uống khoảng 5 đến 15ml.

Cách 2: Kết hợp củ bình vôi với hạt sen, long nhãn, lá vông và nhân của hạt táo chua, mỗi vị 10 – 15g, riêng củ bình vôi 6g, lá vông 12g. đem sắc uống trước 30 phút khi ngủ.     

  Bài thuốc dùng trị mất ngủ ở người gầy yếu, hay hồi hộp, sợ hãi, đánh trống ngực, ngủ không yên, trí nhớ giảm, tinh thần suy nhược, ăn uống kém, gầy sút, mỏi mệt…

  • Chữa phong thấp tê đau, phù, ho ra máu:

Bình vôi 6 g. Sắc nước uống.

  • Trị bệnh đau bụng (dạ dày) cho trẻ nhỏ và người lớn:

Đối với trẻ nhỏ (từ 1 – 5 tuổi) thì mỗi ngày uống khoảng 0,025g còn trẻ từ 5 đến 10 tuổi thì sử dụng nhiều hơn một chút khoảng 0,05g bột bình vôi. Người lớn ngày uống nhiều nhất 6g bột.

  • Bài thuốc chữa bệnh đường hô hấp:

Thành phần gồm củ bình vôi 12g, huyền sâm 12g, cát cánh 12g, trần bì 10g, 1 lít nước lọc. Cách sử dụng: Rửa sạch nguyên liệu rồi sắc cùng 1 lít nước lọ, lấy 500ml nước uống. Uống thuốc ngay khi còn nóng. Chia thuốc thành 2 lần rồi sử dụng hết trong ngày.

Đọc thêm: Mua nguyên liệu cao khô Bình vôi.

Nghiên cứu trong Y học hiện đại

Theo nghiên cứu khoa học,  nhóm hoạt chất chủ yếu được biết đến ở loài cây này là Alcaloid. Trong đó Rotundin ( hay  L-tetrahydropalmatin) là một hoạt chất nổi bất, ngoài ra còn có các alcaloid khác như stepharin, stepharotin, roemarin, cycleanin, cepharanthin.  Một số nhóm chất khác là Tinh bột, đường khử oxy…

Rotundin

Hoạt chất nổi bật Rotundin (L-tetrahydropalmatin) có tác dụng an thần, gây ngủ, kéo dài thời gian ngủ của các thuốc ngủ barbituric, các tác dụng an thần này đã được chứng minh qua nhiều thí nghiệm trên động vật. Ngoài tác dụng an thần, hoạt chất này còn hạ nhiệt, hạ huyết áp. Khi sử dụng với liều cao, Rotundin có tác dụng chống co giật do corasol, strychnin và sốc điện gây nên. Do đó, rất nhiều sản phẩm gồm hoạt chất này chiết xuất từ củ Bình vôi đã ra đời, chủ yếu là các sản phẩm thuộc nhóm an thần, gây ngủ.

Roemerin

Trong khi đó, hoạt chất Roemerin cũng có tác dụng gây tê niêm mạc, giảm co bóp (cơ tim, cơ ruột), an thần. Ðối với tim ếch đã cô lập, roemerin có tác dụng ức chế, giảm biên độ và tần số co bóp tim, với liều cao tim ếch ngừng đập ở thời kỳ tâm trương. Roemerin cũng đối kháng với tác dụng tăng co bóp ruột của acetylcholin, điều này giải thích ứng dụng giảm đau dạ dày của dược liệu trong các bài thuốc Đông y. Ðối với hệ thần kinh trung ương, liều thấp roemerin còn có tác dụng an thần gây ngủ. Hoạt chất Roemerin cũng có tác dụng giãn mạch, hạ huyết áp.

Cepharanthin

Một hoạt chất nữa là Cepharanthin. Hoạt chất này có tác dụng tuyệt vời và độc đáo, đó là có tác dụng tăng cường sinh sản kháng thể nên có tác dụng đối với tình trạng giảm bạch cầu do chiếu tia phóng xạ, hoặc dùng thuốc chữa ung thư. Sự biến động số lượng hồng cầu hoặc sắc tố máu hầu như không có thay đổi khi dùng cepharanthin.

Hoạt chất khác

Ngoài 3 hoạt chất trên, các alcaloid có trong Bình vôi còn một số tác dụng khác hữu hiệu như  Dẫn xuất của Palmatine có tác dụng hạ đường huyết, hay có tác dụng đối kháng thụ thể H1, chống dị ứng.

        Qua đây, chúng ta thấy được những tác dụng tuyệt vời từ củ Bình vôi, đặc biệt là các tác dụng ứng dụng trong an thần, gây ngủ, mang lại cho người dùng giấc ngủ dịu êm mà không cần thuốc Tây y. Với sự phát triển của công nghệ nghiên cứu, các hoạt chất khác và tác dụng của chúng không ngừng được phát hiện, thể hiện tiềm năng tuyệt vời với Y học của loài dược liệu này.

Nguồn Nguyên liệu chất lượng cao

Có nhiều tác dụng như vậy, lại là loài cây bản địa ở Việt Nam, tuy nhiên không phải người dùng nào cũng có thể tìm mua được các sản phẩm Bình vôi chất lượng bởi thị trường đang tràn ngập nhiều loại dược liệu chất lượng kém. Công ty cổ phần hóa dược và công nghệ sinh học Biogreen với Dược liệu sạch từ vùng trồng đạt tiêu chuẩn VietGap, chiết xuất dưới dạng cao khô cung cấp nguồn nguyên liệu chất lượng cao, phù hợp với nhiều dạng bào chế, cho sản phẩm chất lượng vì sức khỏe người dùng.