Đại hoàng là một dược liệu được sử dụng rất phổ biến trong y học cổ truyền phương đông, có mặt trong rất nhiều bài thuốc trị bệnh khác nhau. Trong đó 2 bài thuốc nổi tiếng nhất là “đại hoàng giá trùng hoàn” và “đại hoàng mẫu đơn bì thang“.
Đại hoàng là vị thuốc gì?
Đại hoàng là một cây thuốc có nguồn gốc từ Trung Quốc và một vài nước Châu Âu. Theo các chuyên gia nên chọn đại hoàng của Trung Quốc vì có chất lượng tốt hơn.
Tên khoa học của cây đại hoàng là Rheum palmatum thuộc Họ Rau Răm (Polygonaceae). Một số đặc điểm thực vật đặc trưng của loài cây này là:
+ Thân cây thuộc loại thân thảo sống lâu năm có hình trụ, bên trong rỗng, vỏ ngoài nhẵn.
+ Rễ đại hoàng là loại rễ củ có màu vàng, mùi hăng thơm.
+ Lá mọc so le, có cuống dài, phiến lá hình tim to bằng cái quạt, đầu nhọn, mép khía răng thưa và sâu, dáng như chia thuỳ nông không đều.
+ Hoa đại hoàng có màu tím, mọc thành chùm dài.
+ Quả đại hoàng là loại quả bế có 3 cạnh.
Bộ phận được dùng làm thuốc của cây đại hoàng là phần rễ củ. Phần này thường được thu hoạch sau 3 năm tính từ thời điểm trồng cây.
Theo y học cổ truyền, đại hoàng có vị đắng, tính hàn, quy kinh vào Tỳ, Vị, Đại tràng, Can, Tâm. Công năng chính của đại hoàng là: đãng dịch trường vị, thông kinh, lợi thủy thũng, phá đàm thực, lợi đại tiểu trường.
Vị thuốc này thường được sử dụng trong các trường hợp kết tích ở trường vị do thực nhiệt, huyết ứ kết khối ở vùng bụng, kinh nguyệt bế, cuồng táo do thực hỏa, nôn ra máu, chảy máu cam, tiêu viêm ứ, bỏng nóng…
Một số tác dụng dược lý của đại hoàng đã được các nhà khoa học chứng minh là: nhuận tràng, tăng nhu động ruột, lợi mật (tăng co bóp túi mật, giãn cơ vòng khiến mật bài tiết tốt hơn), cầm máu, kháng khuẩn, lợi tiểu, bảo vệ gan.
Đại hoàng giá trùng hoàn là bài thuốc có công năng phá huyết, tiêu trung trục ứ, thông kinh, thường được dùng cho người có huyết khô ứ kết thành khối (trung hà), phụ nữ bế kinh da dẻ thô ráp, hai mắt mờ đen, trào nhiệt, tiêu thước…
Các vị thuốc trong “đại hoàng giá trùng hoàn” bao gồm: đại hoàng 45g, can địa hoàng 400g, giá trùng 40g, can tất 40g, cam thảo 80g, thủy diệt 45g, xích thược 160g, hạnh nhân 160g, đào nhân 160g, hoàng cầm 80g, manh trùng 45g, tế tao trùng 45g.
Cách sử dụng:
+ Các vị thuốc nghiền kỹ thành bột mịn rồi trộn đều với nhau.
+ Lấy mật luyện kỹ để làm thành các viên hoàn.
+ Mỗi lần sử dụng 4g, mỗi ngày dùng 1 – 2 lần.
Nguyên lý của bài thuốc “đại hoàng giá trùng hoàn”:
+ Các trường hợp: huyết khô nội kết thể hư mà trạng thực, ứ huyết không ra thì tân huyết không sinh, bồi bổ cũng không có tác dụng… thì dùng Đại hoàng, Đào nhân, Can tất để thông huyết bế – Địa miết trùng, Thủy điệt, Tề tao để hóa ứ huyết – Thục địa dưỡng huyết, Xích thược hoạt huyết, Hạnh nhân nhuận táo, Cam thảo hoàn trung.
+ Trường hợp: nhuận dĩ nhu kỳ can, trùng dĩ động kỳ ứ, thông dĩ khứ kỳ bế, nên dùng đến Địa hoàng, Xích thược, Cam thảo hòa dưỡng chỗ hư.
Đại hoàng mẫu đơn bì thang là bài thuốc có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tả hỏa trục ứ, tán kết tiêu ung. Bài thuốc này thường dùng trong các trường hợp: trường ung, bụng dưới (mé 2 bên) sưng rắn, ấn vào càng đau, sợ lạnh, phát sốt, mạch tượng huyền khẩn (sơ kỳ) hoặc huyền sác, hoạt sác, hồng sác (hậu kỳ, rêu lưỡi vàng nhớt, hoặc vàng khô).
Các vị thuốc trong “đại hoàng mẫu đơn bì thang” bao gồm: đại hoàng 16g, mẫu đơn bì 12g, đào nhân 12 – 20g, mang tiêu 12g, đông qua nhân 20 – 40g.
Cách sử dụng:
+ Cho tất cả các vị thuốc vào nồi, đổ nước vào ngập hết thuốc rồi đun nhỏ lửa đến khi chỉ còn khoảng 3 bát nước.
+ Ngày dùng 1 thang, chia làm 3 lần.
Nguyên lý của bài thuốc “đại hoàng mẫu đơn bì thang”:
+ Chứng Trường ung, theo y học cổ truyền là do nhiệt độc ủng kết trong ruột, huyết ứ không tán mà thành bệnh.
+ Đại hoàng thanh nhiệt giải độc, tả hỏa, Đan bì lương huyết tán ứ làm chủ dược.
+ Mang tiêu phụ trợ Đại hoàng tả hạ, Đào nhân phụ trợ Đan bì hoạt huyết phá ứ.
+ Đông qua nhân tính hàn chất hoạt, có thể thanh đàm nhiệt ở phế, lại dẫn được chất ô trọc ở đại tràng đi và có thể bài nùng.
Qua bài viết vừa rồi, hy vọng rằng bạn đọc đã hiểu rõ hơn về vị thuốc đại hoàng cũng như 2 bài thuốc nổi tiếng “đại hoàng giá trùng hoàn” và “đại hoàng mẫu đơn bì thang“. Để tìm hiểu thêm về nhiều kiến thức bổ ích khác, xin vui lòng truy cập vào địa chỉ: https://nguyenlieuhoaduoc.vn/tin-tuc-su-kien/
